Tuần trước, khi Salgy, 20 tuổi, phát hiện ra rằng cô đã đứng đầu khoảng 200.000 sinh viên tham gia kỳ thi tuyển sinh đại học năm nay của Afghanistan, cô đã rất phấn khởi.

Trong nhiều tháng, cô nhốt mình trong phòng ở thủ đô Kabul để học, đôi khi quên cả ăn. Khi cả gia đình quây quần bên chiếc TV chạy bằng năng lượng mặt trời khi có kết quả, cô nhận ra rằng nỗ lực của mình đã được đền đáp.

"Đó là khoảnh khắc khi tôi cảm thấy ai đó đã tặng cho mình cả thế giới", cô Salgy nói với Reuters. "Mẹ tôi đã khóc vì hạnh phúc và tôi cũng khóc cùng bà".

Cảm giác đó gần như chuyển sang lo lắng ngay lập tức khi cô nhớ lại những sự kiện của những tuần trước.

Sau khi Mỹ rút phần lớn lực lượng còn lại ở Afghanistan, Taliban bắt đầu một cuộc tiến công chớp nhoáng trên khắp đất nước, với đỉnh điểm là sự thất thủ của Kabul vào ngày 15/8.

Cô Salgy nói với Reuters rằng: “Chúng tôi đang đối mặt với một tương lai không chắc chắn, và không biết điều gì sẽ xảy ra tiếp theo. Tôi nghĩ mình là người may mắn nhất và cũng không may mắn nhất".

Gần 2/3 người Afghanistan ở độ tuổi dưới 25 tuổi và thậm chí không thể nhớ được Taliban từng cai trị Afghanistan như thế nào.

Từ năm 1996 đến năm 2001, họ thực thi những đạo luật nghiêm ngặt nhất cấm trẻ em gái đến trường, cấm phụ nữ đi làm và thực hiện các vụ hành quyết nơi công cộng. 

Kể từ khi nắm lại quyền lực, nhóm đã nhanh chóng trấn an sinh viên rằng việc học của họ sẽ không bị gián đoạn, đồng thời nói rằng họ sẽ tôn trọng quyền của phụ nữ và kêu gọi các chuyên gia, những người tài năng không rời khỏi đất nước.

Nhưng đã quen với cuộc sống với điện thoại di động, nhạc pop và sự pha trộn của nhiều giới tính, "Thế hệ Z" của Afghanistan giờ đang lo sợ một số quyền tự do sẽ bị tước mất, theo một cuộc phỏng vấn của Reuter với hàng trăm người Afghanistan. 

Cô Sosan Nabi, một sinh viên mới tốt nghiệp 21 tuổi, cho biết: “Tôi đã lên những kế hoạch lớn lao như vậy, và tất cả những mục tiêu cho bản thân kéo trong 10 năm tới. Chúng tôi có hy vọng về cuộc sống, hy vọng về sự thay đổi. Nhưng chỉ trong một tuần, Taliban đã tiếp quản đất nước và trong 24 giờ họ lấy đi tất cả hy vọng của chúng tôi, những giấc mơ vụt tắt trước mắt chúng tôi. Tất cả giờ chỉ là hư vô".

Những thành tựu tự do trong 20 năm

Vào sáng ngày 15/8, khi Taliban tiến gần đến Kabul, anh Javid, 26 tuổi, vội vã trở về nhà từ trường đại học nơi anh làm việc sau khi tốt nghiệp. 

Javid đã xóa tất cả các email và tin nhắn trên mạng xã hội mà anh đã chia sẻ với các tổ chức và chính phủ nước ngoài, đặc biệt là Mỹ. Anh lấy bản cứng của các chứng chỉ các chương trình phát triển do Hoa Kỳ cấp và đến sân sau ngôi nhà của mình và đốt chúng. 

Nhiều người Afghanistan làm việc cho các tổ chức ở nước ngoài đã cố gắng chạy trốn khỏi đất nước trong hai tuần qua.

Với những câu chuyện về Taliban nghe từ các bậc cha mẹ, một số người trẻ tuổi cho biết họ rất sợ, bất kể tình hình thực tế như thế nào.

Lần đầu tiên nhiều người trong số họ nhìn thấy các thành viên của Taliban khi họ đang tuần tra trên đường phố sau cuộc chinh phục Kabul.

Bên cạnh sự an toàn, những người trẻ tuổi cho biết họ lo lắng các quyền tự do đã giành được khác có thể bị tước đoạt. Tỷ lệ nhập học trung học cơ sở tăng từ 12% năm 2001 lên 55% năm 2018, theo Ngân hàng Thế giới.

Từ thời điểm có một đài phát thanh quốc doanh, Afghanistan hiện có khoảng 170 đài phát thanh, hơn 100 tờ báo và hàng chục đài truyền hình.

Đó là chưa kể đến điện thoại thông minh và Internet, vốn không tồn tại dưới sự cai trị của Taliban, cho phép những người trẻ tuổi tiếp cận các sự kiện bên ngoài biên giới Afghanistan.

"Điện thoại là thứ mà tất cả chúng ta đều sử dụng mọi lúc", cô Tamim, 18 tuổi nói. "Chúng tôi sử dụng nó để giải trí khi chúng tôi muốn thư giãn, đó là cách chúng tôi khám phá những gì đang xảy ra ở phần còn lại của thế giới. Tôi không muốn mất điều đó".

Một số phụ nữ trẻ đặc biệt lo ngại trước chiến thắng của Taliban. Theo Ngân hàng Thế giới, số trẻ em gái học tiểu học đã tăng từ con số 0 dưới thời Taliban lên hơn 80% trong 20 năm qua. 

Taliban tuyên bố sẽ tôn trọng quyền được đến trường của trẻ em gái trong khoảng thời gian này, mặc dù Javid cho biết nhiều sinh viên nữ tại trường đại học của anh đã ngừng đến lớp vì sợ hãi.

“Tôi lớn lên trong một môi trường mà chúng tôi được tự do, có thể đi học, có thể đi chơi xa", cô Tamim nói. "Mẹ tôi kể những câu chuyện về quãng thời gian cay đắng của bà dưới thời Taliban. Những câu chuyện đó thật đáng sợ".

Ông Ammar Yasir, một thành viên của văn phòng chính trị của Taliban ở Doha, đã đích thân chúc mừng Salgy, học sinh đứng đầu trong các kỳ thi tuyển sinh đại học, trên Twitter vì kết quả của cô ấy và được nhận vào trường y.

Giờ đây, cô hy vọng sẽ thực hiện được ước mơ trở thành bác sĩ của mình, bất chấp những điều không chắc chắn.