Theo Tổng giám đốc HOSE, về bản chất của việc quá tải hệ thống công nghệ của Hose thời gian qua, mỗi hệ thống được xây dựng trên các nền tảng và tham số khác nhau, hệ thống của HOSE liên quan đến một tham số cơ bản là số lượng lệnh mà hệ thống có thể xử lý trong 1 ngày giao dịch, năng lực tối đa xử lý của hệ thống HOSE là 900.000 lệnh/ngày.

Dữ liệu tăng trưởng của thị trường chứng khoán thời gian qua như số lượng nhà đầu tư, thanh khoản...  đã cho thấy số lượng lệnh tham gia vào thị trường vượt quá 900.000 lệnh. Đây giống như con đường thiết kế để sử dụng 900.000 xe tham gia giao thông, nhưng số lượng xe thực tế vượt quá số lượng đó gây ra tắc nghẽn.

Khác biệt của hoạt động giao dịch so với giao thông là mỗi lệnh giao dịch không giống như xe ở trên đường mà khác nhau ở tham số lệnh giao dịch. Lệnh mua 100 cổ phiếu cũng là một lệnh, hay 10.000 cổ phiếu cũng là một lệnh, tất cả được tính vào con số 900.000 lệnh. Nên nếu mua 100 cổ phiếu giá 10.000 đồng và lệnh 10.000 cổ phiếu giá 100.000 đồng làm cho giá trị giao dịch khác nhau.

Thứ nhất, hệ thống được thiết kế theo phân bổ lệnh một công ty chứng khoán sử dụng, khi sử dụng hết lượng lệnh phân bổ thì tình trạng nghẽn lệnh xảy ra ở công ty đó nhưng sẽ không phải nghẽn ở tất cả các công ty. Do đó thời gian qua có tình trạng một số công ty chứng khoán lớn nghẽn lệnh nhưng một số công ty nhỏ lệnh vẫn vào được bình thường vì họ chưa dùng hết hạn mức (quota) được phân bổ.

Thứ hai, về việc sửa huỷ lệnh, những nỗ lực của cơ quan quản lý và thành viên thị trường thời gian qua nhằm xử lý khối lượng lệnh tham gia vào hệ thống gây nghẽn. Trong đó, bước đầu tiên đã thực hiện là nâng lô cổ phiếu từ 10 cổ phiếu lên 100 cổ phiếu. Nhờ đó, giảm được 15-18% số lượng lệnh, thực tế có nhiều lệnh được khớp hơn và giá trị giao dịch đã tăng lên trong thời gian đó.

Tuy nhiên con số này không duy trì được lâu vì số tài khoản mở mới vẫn gia tăng. Bước tiếp theo mà Sở Giao dịch Chứng khoán đã đề xuất và phân tích với cơ quan quản lý như nếu nâng lô tiếp lên 1.000 thì giảm lượng lệnh tham gia 50% nữa, hay đề xuất khác việc hạn chế sửa huỷ lệnh.

Trước khi có cơ chế tham gia sửa huỷ lệnh thì việc sửa huỷ lệnh trong 1 ngày giao dịch chiếm 1/3, tức là có khoảng 300.000 lệnh chỉ để sửa số trước đó, lệnh thực tế được khớp chỉ khoảng 600.000 lệnh. Nên khi điều chỉnh liên quan đến việc sửa huỷ lệnh này thì số lượng lệnh được khớp tăng lên.

Đáng chú ý, sau phiên 1/6 vừa qua, với việc tham gia của các công ty chứng khoán kiểm soát sửa huỷ lệnh thì lượng lệnh sửa huỷ giảm từ 33% còn dưới 10%, chính vì vậy có thêm 200.000 lệnh được khớp nên có phiên giao dịch giá trị tăng lên 30.000 tỷ, Tổng giám đốc HOSE giải thích.

Còn về việc kiểm soát lỗi 2G liên quan sửa huỷ lệnh, khi bị nghẽn các lệnh phải xếp hàng vào hệ thống, giống như để chờ đi qua trạm thu vé, khi đó hệ thống phải xử lý, lúc lệnh đang khớp bên trong chờ trả ra thì lại có lệnh sửa huỷ ở bên ngoài vào.

Xét về mặt giao dịch gây ra lỗi và thiết kế của hệ thống này chỉ có một ngưỡng chịu lỗi nhất định, nếu lỗi quá ngưỡng có thể gây sụp đổ hệ thống. Và đó là điều Sở giao dịch chứng khoán lo ngại dẫn đến việc phải đóng cửa thị trường vào 1/6 vừa qua. Việc kiểm soát sửa huỷ giảm lỗi 2G liên quan đến quy định về mặt giao dịch trực tuyến của HOSE với các công ty chứng khoán.

Theo Quy định hiện hành, nếu số lượng lỗi của công ty chứng khoán vượt ngưỡng cho phép thì Sở có quyền ngắt kết nối đó để tránh ảnh hưởng đến toàn bộ hệ thống giao dịch. 

Công văn của HOSE cũng đã đưa ra nhắc nhở công ty chứng khoán chủ động kiểm soát lệnh sửa huỷ để tránh phát sinh lỗi 2G để tránh bị ngắt giao dịch. và việc các công ty đã hưởng ứng rất tích cực, giúp việc xếp hàng "qua trạm thu phí" giảm bớt ở những giờ cao điểm, giúp khối lượng thông tin hệ thống phải xử lý giảm bớt đi, giúp thông tin trả ra mượt hơn”, ông Trà thông tin.

Bên cạnh đó, ông Trà cũng khẳng định, có sự phân biệt giữa cơ chế phối hợp chung tay với nhau để giải quyết vấn đề với việc ra lệnh hành chính như cấm việc sửa huỷ, đảm bảo việc tuân thủ tuyệt đối, đây là nỗ lực cùng nhau để kiểm soát sửa huỷ đó.

“Mỗi công ty chứng khoán có một cách làm khác nhau nên có sự khác biệt giữa giữa các công ty với nhay. Đó là cơ sở mà một số để nhà đầu tư đặt ra câu hỏi", Tổng giám đốc HOSE nhấn mạnh.

Khánh Linh