Sau thành công của Rap Việt, King of Rap mùa đầu tiên, khán giả đại chúng đã dành cho thể loại âm nhạc đường phố một cái nhìn mới, thiện cảm hơn. Nhạc Rap từ chỗ chỉ dành cho giới underground thì giờ đây nhà nhà hát rap, người người hát rap. Thế nhưng những ngày gần đây, hàng loạt các bài rap bị công chúng tẩy chay, bị gọi là “rap bẩn”, “rap rác”. Điều này không chỉ cho thấy thẩm mỹ phản cảm của một bộ phận rapper mà còn cho thấy gu thưởng thức của một bộ phận giới trẻ đang có vấn đề hoặc giới nhạc rap đang thiếu những bài mới đủ sức hấp dẫn… Vậy để có thể trụ vững trong đời sống âm nhạc, các rapper Việt sẽ phải thay đổi ra sao và họ sẽ lựa chọn lối đi nào?

Bức xúc với những bản “Rap bẩn”, “Rap rác” tràn lan

Thời gian gần đây cộng đồng mạng trên TikTok dậy sóng khi đoạn nhạc nền có lời: “Mua cho con chiếc còng tay/Nâng con dâu vào phòng bay”... trong bản rap Censored của rapper Chị Cả xuất hiện trên xu hướng nội dung nổi bật của mạng xã hội này. Dù đã đăng tải khá lâu nhưng bài hát này bất ngờ trở thành xu hướng trên nền tảng này. Song điều đáng nói là ca từ trong clip khiến người xem phản ứng vì chứa nội dung dung tục, phản cảm.

Bài rap của Chị Cả trở thành chủ đề gây tranh cãi trên các diễn đàn, hội nhóm vì thẳng thừng đề cập và cổ súy chuyện loạn luân bố chồng - nàng dâu. Nhiều khán giả sau khi nghe xong đã bày tỏ sự bức xúc và cho rằng, cảm thấy kinh hãi và sẵn sàng tẩy chay những sản phẩm như thế.

Một số khán giả bức xúc cho rằng: “Rapper bây giờ mất chất thật sự. Chỉ quan tâm đến vần, còn ngôn từ thì thô tục, chả có cái ý nghĩa gì cả”; “Cần phải lên án những bài hát vô đạo đức như thế này, loại nó ra khỏi cuộc sống. Vì cả một thế hệ tương lai chứ không phải đùa”, “Nhạc gì mà rác rưởi, bệnh hoạn. Tuyên truyền tư tưởng độc hại làm hư cả một thế hệ”, “Thiệt là một đống rác, đâu phải một bài này mà là nhiều bài như thế này. Tôi thiệt sự lo lắng cho một thế hệ”…

Rapper Chị Cả vốn là thí sinh nổi bật của chương trình King of rap mùa đầu tiên. Chị Cả (tên thật Đinh Thanh Tùng) sáng tác bài Rap “Censored” vào tháng 12/2018 - trước khi tham gia cuộc thi King of Rap. Dù vậy vào thời điểm đó, bài “Censored” vẫn gây tranh cãi ngay trong chính cộng đồng rap Việt. Trước làn sóng chỉ trích, rapper Chị Cả phải lên tiếng xin lỗi.

Anh nhấn mạnh mình viết bài “Censored” khi đang thể nghiệm Rap về những khía cạnh khác nhau của cuộc sống. Anh không ngờ bài Rap này bỗng phổ biến trên mạng xã hội Tik Tok và YouTube. Vì thế, rapper xin lỗi vì “không chọn lọc ngôn từ cẩn thận, kỹ càng, ý tứ lời lẽ cũng không rõ ràng dẫn đến việc mục đích ban đầu là châm biếm cũng bị hiểu sai”. Trước phản ứng của dư luận, Chị Cả đã gỡ toàn bộ sản phẩm “Censored” trên các nền tảng số, đồng thời khiếu nại bản quyền tất cả video sử dụng nhạc nền bài này để giảm sức lan truyền.

Trước đó, MV “Cypher nhà làm” do Low G, Teddie J, Chí, ResQ phát hành nói về việc tán tỉnh, quan hệ tình dục cũng gây bức xúc dư luận.

Nhóm “Rap Nhà Làm” gần đây gây bức xúc khi phát hành bài Rap “Thích ca mâu Chí” có nội dung báng bổ đạo Phật, xuyên tạc hình ảnh của Đức Phật. Không chỉ Phật tử và người yêu mến đạo Phật, cộng đồng khán giả Việt Nam đã chỉ trích gay gắt nhóm Rap trẻ này. Trước sức ép của dư luận, Nhóm “Rap Nhà Làm” đã phải đến Văn phòng Trung ương Giáo hội Phật giáo Việt Nam để xin lỗi Giáo hội, xin lỗi toàn thể Tăng Ni, Phật tử và cộng đồng Phật giáo.

Lối đi nào cho các rapper Việt?

Những ca khúc dung tục kiểu “Censored”, hoặc viết về chủ đề nhạy cảm như “Thích ca mâu Chí” cũng xuất hiện trên thị trường Âu - Mỹ. Những rapper hàng đầu, từ Eminem, Kanye West, Snoop Dogg, Drake hay các rapper thế hệ mới có nhiều sản phẩm chứa nội dung vượt quá chuẩn mực cho phép. Điều này có căn nguyên từ bản chất của rap, một bộ môn nghệ thuật xuất phát từ đường phố. Các rapper Âu - Mỹ thường dùng rap để thể hiện cá tính, những chủ đề gai góc, thậm chí gắn mác 18+.

Trong nhạc rap, các rapper thường sử dụng từ ngữ mang tính ẩn dụ, ví von. Rapper Chí dùng chính chất liệu ẩn dụ để viết nên ca từ trong “Thích ca mâu Chí”, nhưng đây là sự phá cách táo bạo quá mức. Nội dung bản rap chứa nhiều câu từ thô tục, xuyên tạc khiến dư luận phản ứng.

“Phú quý bò viên” - sản phẩm của Anh Phan và Tùng Chùa - chứa nhiều câu từ thô tục trong verse 2 của phần rap. Trước đó, BigDaddy cũng gây tranh cãi khi phát hành MV “Mẩy thật mẩy” có nội dung và hình ảnh nhạy cảm.

Bình Gold nổi lên bằng loạt sản phẩm mang tính gây sốc, hút lượt view rất cao như “Bốc bát họ”, “Ông bà già tao lo hết”, “Trơn”, “Quan hệ rộng”, “Lái máy bay”, được dàn dựng theo kiểu khoe khoang và phản cảm.

Thật ra, những bản rap mang tính xuyên tạc, hoặc chứa nội dung không lành mạnh đã xuất hiện rải rác nhiều năm qua. Điểm chung của những bản rap kể trên là đều chứa ca từ nhảm, cổ xúy nhiều vấn đề đi ngược chuẩn mực xã hội.

Dù rằng khán giả luôn cổ vũ sự sáng tạo của nghệ sĩ, nhưng khi sự sáng tạo đó đi lệch chuẩn đạo đức của xã hội thì lại là điều đáng lên án. Vốn dĩ, nghệ thuật có trách nhiệm hướng con người đến cái đẹp, cái thiện trong cuộc sống. Tuy nhiên, việc làm này của một số rapper khiến làng nhạc Việt bị ảnh hưởng nghiêm trọng.

Trước khi Rap Việt và King of Rap lên sóng, rap trong đời sống nhạc Việt chỉ được xem như một thứ “gia vị lạ”. Từ thành công của 2 game show, rap thu hút lượng lớn khán giả đại chúng. Rap trở thành dòng nhạc đại chúng bởi những ca từ đẹp, sâu sắc và mang tính đột phá trong các tiết mục ở Rap Việt hay King of Rap. Bởi thế nên để có thể giữ vững thành quả và ngày càng giành được nhiều cảm tình của khán giả, có lẽ các Rapper Việt cần phải thay đổi.

Những ngày vừa qua, giám khảo Rhymastic của Rap Việt liên tục bị nhắc tên vì bản rap diss Tượng, nhắm vào Torai9. Không chỉ Rhymastic mà những rapper hàng đầu trên thị trường nhạc Việt cũng từng ít nhất một lần lao vào trận chiến trong rap. Binz, BigDaddy, JustaTee, B Ray, Ricky Star... từng diss đối phương và không ngại dùng câu từ vượt quá chuẩn mực. Đó là câu chuyện của nhiều năm trước, khi mà rap chỉ quanh quẩn ở cộng đồng underground. Còn nay khi các rapper xác định tiến thêm một bước để gia nhập dòng mainstream, họ bắt buộc thay đổi.

Thị trường nhạc Việt có những chuẩn mực riêng. Rap chỉ mới chớm nở, do đó những người theo đuổi thể loại âm nhạc này phải tiếp tục hướng tới số đông để được tồn tại. Dù rằng bản chất gốc của rap là thô, là tục, là chửi không có nghĩa là chúng ta cổ súy cho những bản nhạc như thế phát triển ở Việt Nam, nhất là những bản rap mang nội dung đồi trụy, phản văn hóa như kể trên.

Trong đời sống âm nhạc Việt hiện nay, nhiều người đã không còn mặc định rap là dòng nhạc kén người nghe. Khi Đen Vâu nổi lên với những bản rap rất tình, với ca từ vô cùng ý nghĩa thì rap đã dần trở thành dòng nhạc đại chúng, thậm chí có những thời điểm còn vượt trội hơn các dòng nhạc khác. Vẫn là rap nhưng ca từ trong rap của Đen đẹp và sâu sắc, nó phá bỏ đi quy tắc rap là phải cằn cỗi, thô ráp, nhạy cảm trước đây.

Rõ ràng, rap đẹp hay xấu xí hoàn toàn phụ thuộc vào thẩm mỹ của các rapper. Và để tồn tại, phát triển trong một thị trường âm nhạc đa sắc màu hiện nay thì các rapprer Việt sẽ buộc phải thay đổi. Trong đó việc thổi âm hưởng Việt, tâm hồn Việt vào Rap là một hướng đi mới mà nhiều rapper tài năng đang hướng đến để công chúng có thể đến gần hơn với rap, ngày càng yêu rap hơn.

Tuyết Nhi