Ngành cơ khí Việt Nam ngày càng tụt hậu, không đủ sức cạnh tranh trên thị trường nội địa và mở rộng xuất khẩu. Thực trạng trên được Hiệp hội doanh nghiệp (DN) cơ khí Việt Nam (VAMI) chỉ ra tại Hội nghị "Thực trạng và giải pháp thúc đẩy ngành cơ khí chế tạo Việt Nam", do Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội tổ chức.

Theo VAMI, các DN cơ khí Việt Nam đều đầu tư manh mún, quy mô sản xuất nhỏ, trình độ công nghệ trung bình; mức độ liên kết và hợp tác kém, không phát huy được sức mạnh của phân công và hợp tác sản xuất nên hiệu quả sử dụng dây chuyền sản xuất thấp.

Bên cạnh đó, do thiếu các chính sách hỗ trợ và bảo vệ thị trường trong nước nên thị phần của ngành cơ khí bị thu hẹp, không cạnh tranh được với các sản phẩm nhập khẩu và hàng nhập lậu, kể cả các sản phẩm trước đây từng là thế mạnh của ngành cơ khí Việt Nam như: Máy công cụ, máy động lực nhỏ, xe đạp, quạt điện, máy bơm nước…

Theo đó, việc ban hành một số sắc thuế nhập khẩu vật tư, xuất khẩu sản phẩm cơ khí, thuế đất đai, thuế thu nhập DN đối với DN cơ khí nội địa chưa mang tính khuyến khích sản xuất và thiếu sự công bằng giữa DN nội địa và DN có vốn đầu tư nước ngoài. "Điều này dẫn tới sản xuất kinh doanh sản phẩm cơ khí nội địa thiếu sức cạnh tranh ngay trên "sân nhà" nên ngày càng tụt lại xa hơn so với quốc tế" - ông Đào Phan Long nói.

Trước thực trạng đó, VAMI đã đưa ra một loạt đề xuất và kiến nghị nhằm vực dậy ngành cơ khí. Cụ thể, chính sách đối với thị trường, yêu cầu các bộ, ngành, các chủ đầu tư thực hiện nghiêm túc các chủ trương chính sách của nhà nước về phát triển ngành cơ khí. Trước mắt, thực hiện nghiêm túc Quyết định 1791/QĐ-TTg về nội địa hóa các thiết bị nhà máy nhiệt điện.

Đưa ra giải pháp cụ thể, ông Đỗ Hữu Hào - Chủ tịch Tổng hội Cơ khí Việt Nam - cho rằng, nhà nước, DN nên ưu tiên tập trung phát triển một số lĩnh vực mang tính nền tảng. Cụ thể, tiếp tục đầu tư và ưu tiên phát triển công nghiệp hỗ trợ cho ngành cơ khí (lĩnh vực ôtô, đóng tàu, chế tạo thiết bị phục vụ nông - lâm - ngư nghiệp); khuyến khích DN luyện kim trong nước đầu tư sản xuất thép chế tạo để cung cấp nguyên vật liệu đầu vào cho ngành cơ khí. "Sớm giảm thuế thu nhập cho DN cơ khí xuống còn 15% (thay vì 25% như hiện nay); nâng hệ số điểm ưu tiên cho DN sử dụng sản phẩm chế tạo trong nước thay cho các sản phẩm cung cấp từ nước ngoài khi đấu thầu lên 15% điểm tổng hợp trong bảng đánh giá (thay vì cộng thêm 7,5% điểm tổng hợp như hiện nay)" - ông Đỗ Hữu Hào đề xuất.

Để phát triển ngành cơ khí, Thứ trưởng Bộ Công Thương Đặng Hoàng An cho biết, Chính phủ đã ban hành Quyết định số 186/2002/QĐ-TTG phê duyệt chiến lược phát triển ngành cơ khí Việt Nam đến năm 2010, tầm nhìn tới 2020 và Quyết định số 319/QĐ-TTg ngày 15/3/2018 của Thủ tướng Chính phủ Phê duyệt Chiến lược phát triển ngành cơ khí Việt Nam đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2035. Theo Thứ trưởng, thực tế đã có sự thay đổi giữa nội dung của 2 quyết định chiến lược này.

Cụ thể, trong Quyết định 319, một số ngành như cơ khí nông nghiệp không được xác định là cơ khí trọng điểm nữa mà trong Quyết định 186 vẫn có. "Chính vì vậy, phải rà soát và nhìn lại tổng thể Quyết đinh 319 đã đúng và phù hợp với tầm nhìn của ngành trong mấy chục năm sắp tới hay không? Ngành cơ khí không thể ăn xổi, mà phải tính toán trong dài hạn, các danh mục nào trong quyết định nên sửa lại và cơ chế nào cần triển khai" - Thứ trưởng Đặng Hoàng An lưu ý.

Về thị trường cho ngành cơ khí, Thứ trưởng nhận định, Việt Nam đang mở cửa, có rất nhiều cam kết hội nhập thế hệ mới, một mặt cần bảo vệ sản xuất trong nước, nhưng vẫn phải chủ động hội nhập quốc tế. Đây là bài toán phải tư duy cụ thể.

Chí Hưng