Xe máy là phương tiện di chuyển chủ yếu của người Việt từ hàng chục năm qua, chiếm hơn 85% tổng số phương tiện. Theo thống kê hiện trên cả nước có khoảng 60 triệu mô tô, xe máy và đây chính là một trong những tác nhân lớn gây ô nhiễm môi trường do phát thải ra một lượng lớn khí CO và VOC.

Đặc biệt nhiều xe máy cũ nát vẫn được tận dụng hoặc lắp thêm bộ phận phía sau để trở thành những chiếc xe lôi, xe tự chế chở hàng hóa cồng kềnh công khai lưu thông trên đường phố. Điều này không chỉ đe dọa đến sự an toàn tính mạng cho người tham gia giao thông mà còn gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng không khí của các đô thị, đe dọa đến sức khỏe và cuộc sống của người dân.

Chiều tan tầm trên đường Nguyễn Xiển (quận Thanh Xuân) giữa dòng người và xe tấp nập, một chiếc xe máy đã cũ “chế” thêm bộ phận phía sau để có thể chở theo 4 bình gas bon bon lưu thông trên đường. Khi đến đoạn đèn xanh đèn đỏ, dù đường khá đông nhưng các phương tiện vẫn cố gắng để giữ khoảng cách với chiếc xe máy chở gas này.

Tình trạng nhiều cơ sở kinh doanh chuyên chở gas bằng những chiếc xe máy cũ nát không còn là chuyện hiếm thấy trên các tuyến phố tại Hà Nội. Điều này không chỉ tiềm ẩn nguy cơ cháy nổ, gây nguy hiểm cho nhiều người tham gia giao thông mà còn tiềm ẩn nguy cơ cao xảy ra tai nạn.

Bác Nam (trú tại quận Hà Đông) bức xúc, mỗi khi thấy những chiếc xe này chạy trên đường là bác lại vô cùng lo lắng, cố gắng giữ khoảng cách thậm chí dừng hẳn lại. Những “quái xế” điều khiển phương tiện này thường chạy rất ẩu, thậm chí không chấp hành các quy định khi tham gia giao thông như chở hàng cồng kềnh, không đội mũ bảo hiểm, vượt đèn đỏ,...

Theo quy định cũng như theo các quy chuẩn hiện nay, việc di chuyển các bình gas phải được chuyên chở bằng xe chuyên dụng để bảo đảm tuyệt đối an toàn về an toàn phòng cháy chữa cháy. Mỗi xe máy chỉ được phép chở một bình gas có dung tích dưới 50 lít. Nhưng không hiểu vì sao những chiếc xe máy cũ nát này vẫn ngang nhiên hoạt động, chở theo một thậm chí nhiều bình gas phía sau không khác gì những quả bom di động trên đường.

Thực tế, nhiều xe máy cũ, hư hỏng vẫn được người dân “tận dụng” để chở hàng hóa không chỉ mất an toàn giao thông, mỹ quan đô thị mà khí thải từ những phương tiện còn là một trong những nguyên nhân chính gây ô nhiễm môi trường.

Ghi nhận của phóng viên, tại một số tuyến đường như Phạm Hùng, Phạm Văn Đồng, Nguyễn Trãi, Cầu Giấy,... nhiều xe máy cũ nát không mang biển kiểm soát, nhiều bộ phận hư hỏng tưởng chừng sắp rơi ra. Đặc biệt nhiều xe được lắp thêm bộ phận kéo theo phía sau trở thành những chiếc xe lôi, xe ba bánh chở hàng hóa cồng kềnh công khai lưu thông trên đường phố.

Trao đổi với PV báo Nhà báo & Công luận, Đại úy Trần Quang Chinh, Phó đội trưởng Đội CSGT số 6 (Phòng CSGT - Công an TP. Hà Nội) cho biết, trong quá trình kiểm tra, xử lý những phương tiện xe máy cũ nát vi phạm, lực lượng chức năng gặp không ít khó khăn khi yêu cầu lái xe hợp tác cũng như xử lý phương tiện vi phạm bị tạm giữ.

Nhiều lái xe sau khi bị lực lượng chức năng yêu cầu dừng xe kiểm tra, đã lập tức quay đầu bỏ chạy thậm chí bỏ cả xe lẫn hàng hóa để trốn tránh việc kiểm tra, xử lý. Ngoài ra, việc tạm giữ, xử lý xe máy cũ nát, phương tiện ba, bốn bánh tự chế cũng là một trong những khó khăn đối với lực lượng chức năng. Nhiều xe để lâu đến hư hỏng hoàn toàn cũng không có người vi phạm đến nhận.

Thống kê tại Hà Nội hiện có hơn 5,7 triệu xe máy, trong đó có khoảng 2,5 triệu xe máy cũ đăng ký trước năm 2000, hơn 44.000 xe máy có niên hạn 30 năm, trên 10.500 xe niên hạn hơn 40 năm, gần 480 xe niên hạn trên 50 năm,...chưa kể nhiều phương tiện từ ngoại tỉnh thường xuyên tham gia giao thông trên địa bàn.

Thực tế việc sử dụng quá lâu, không được bảo dưỡng, sửa chữa thường xuyên nên những chiếc xe máy này đã xuống cấp nghiêm trọng. Khi lưu thông trên đường không chỉ gây mất an toàn, tiềm ẩn nguy cơ tại nạn mà còn gây ô nhiễm, đặc biệt tại các đô thị lớn như Hà Nội và Tp. Hồ Chí Minh. 

Thông tin từ Vụ trưởng An toàn Giao thông (Bộ Giao thông Vận tải) Nguyễn Văn Thạch cho biết, số lượng xe máy gia tăng nhanh chóng thời gian qua khiến lượng phát thải tăng nhanh ở các đô thị lớn. Chính phủ đã có đề án kiểm soát khí thải phương tiện đang lưu hành, song Luật Giao thông Đường bộ hiện hành chưa quy định về nội dung này nên chưa thể thực thi.

Đưa quy định nêu trên vào Luật Giao thông đường bộ (sửa đổi) là cần thiết. Kiểm tra khí thải xe máy không chỉ nhằm kiểm soát chất lượng không khí mà còn cả chất lượng phương tiện. Việc thực hiện kiểm soát khí thải xe máy sẽ có lộ trình cụ thể cũng như chế tài xử lý phù hợp.