Tuy nhiên, giữa làn sóng tích cực đó đang có dấu hiệu trở lại của một vấn nạn đã từng làm tổn hại nghiêm trọng hình ảnh du lịch Việt Nam suốt nhiều năm tháng trước dịch Covid-19: Các tour du lịch 0 đồng.

1. Theo số liệu của Tổng cục Thống kê, trong quý I/2024, du lịch Việt Nam tiếp tục đạt những tín hiệu khả quan khi đón hơn 4,6 triệu lượt khách quốc tế. Trong đó, khách Trung Quốc xấp xỉ 900.000 lượt, tăng mạnh hơn 600% so với cùng kỳ năm trước. Riêng cửa khẩu quốc tế Móng Cái (tỉnh Quảng Ninh) có ngày lên tới cả vạn du khách Trung Quốc, tương đương những ngày cao điểm trước đại dịch COVID-19.

Tuy nhiên, theo các công ty lữ hành, đã bắt đầu xuất hiện tình trạng tour “0 đồng” như những năm trước đại dịch COVID-19. Theo hình thức “tour 0 đồng” này, nơi ăn ở của khách được thu xếp với chi phí hầu hết ở mức thấp nhất, như thuê nhà nghỉ theo giờ, suất ăn giá rẻ. Chiêu trò quen thuộc được lặp lại, đó là: Phối hợp đưa du khách vào các cửa hàng bán hàng với giá đắt nhưng hàng giả nhãn hiệu; cắt giảm chất lượng dịch vụ, ăn uống, khách sạn… Khách du lịch phải tiêu tốn nhiều tiền cho các trung tâm thương mại có giá rất đắt (có khi từ 15 - 20 lần so với bên ngoài) chỉ chuyên phục vụ khách đi tour. Và tiền thu từ bán hàng sẽ được trích phần trăm trả hoa hồng cho công ty lữ hành.

Tại TP. Móng Cái, theo ghi nhận của phóng viên, sau khi làm thủ tục nhập cảnh, toàn bộ du khách Trung Quốc sẽ lên các xe khách 45 chỗ để đi tham quan, điểm dừng chân của họ sẽ là các cửa hàng bán đồ lưu niệm, thực phẩm chức năng, đồ ăn, bánh kẹo không rõ nguồn gốc, xuất xứ. Bên trong những cửa hàng này sẽ có những nhân viên người Trung Quốc hoặc người Việt Nam nói được tiếng Trung phục vụ, mời chào khách mua hàng.

Lực lượng chức năng TP đã tiến hành kiểm tra một trong những cửa hàng như thế tại TP và thời điểm kiểm tra, đại diện cửa hàng không xuất trình được giấy phép lao động của 10 người Trung Quốc đang làm việc, không có giấy chứng nhận đủ điều kiện an toàn PCCC. Hàng hoá tại đây niêm yết giá không rõ ràng, nhiều loại mặt hàng không rõ nguồn gốc. UBND TP. Móng Cái cũng yêu cầu các đơn vị liên quan giám sát chặt chẽ 2 cửa hàng chuyên phục vụ khách Trung Quốc vừa bị tạm dừng do những vi phạm trong quá trình hoạt động.

Thực ra, trước đó nhiều năm, với du lịch Việt, mô hình du lịch 0 đồng không hề xa lạ. Đặc biệt thời điểm năm 2026, 2027 được xem là thời kỳ “nở rộ”, hoành hành khá ác liệt của mô hình du lịch này. Theo đó, tại một số tỉnh, thành phố như Đà Nẵng, Quảng Ninh, Khánh Hòa, Hội An (Quảng Nam),... các “tour 0 đồng” có cách thức hoạt động phổ biến như sau: Các công ty lữ hành tổ chức “tour 0 đồng”, sau đó kết nối và bán lại cho công ty lữ hành của quốc gia được chọn làm điểm đến. Theo đó, ngay sau khi du khách hoàn thành thủ tục nhập cảnh họ sẽ được hãng lữ hành trong nước đón và đưa vào nội địa. Nơi ăn ở của khách được thu xếp với chi phí hầu hết ở mức thấp nhất, như thuê nhà nghỉ theo giờ, suất ăn giá rẻ. 

Khách du lịch đến đông nhưng do tour không thu bất kỳ khoản chi phí nào của khách hàng cho nên Nhà nước cũng không có căn cứ để thu thuế. Bên cạnh đó, các giao dịch của số khách du lịch này tại các trung tâm thương mại hết sức sôi động, nhưng việc kiểm soát thu chi rất khó khăn, vì mọi giao dịch đều tiến hành bằng tiền mặt, giá cả không được niêm yết công khai và luôn đắt hơn từ 10 đến 15 lần so với giá mặt hàng cùng loại trên thị trường. Lợi nhuận doanh nghiệp lữ hành thu được từ lợi nhuận bán hàng tại những trung tâm thương mại là hình thức “giao dịch ngầm”, cho nên không thể kiểm soát cũng như áp thuế.

2. Xét về khía cạnh khách du lịch, tour giá rẻ có thể được hiểu đơn giản nhất là khách du lịch mua sản phẩm du lịch gồm chi phí vé máy bay (tàu, thuyền, ô tô), phí visa, dịch vụ khách sạn và chương trình du lịch với mức giá thấp hơn nhiều mức chi phí thực tế mà doanh nghiệp phải chi trả.

Xét về khía cạnh doanh nghiệp du lịch, tour giá rẻ là tour có ít lãi, giá thấp đến mức độ nào đó sẽ trở thành “tour 0 đồng” hay “tour không có lãi”, thậm chí là “tour âm đồng”, hay “tour lãi âm”. Tour 0 đồng, tour âm đồng là tour mà công ty đón khách không thu bất kỳ một chi phí nào, thậm chí trả tiền ngược lại cho các công ty gửi khách, hiện tượng này còn được gọi là “mua đoàn”. Thông qua các hình thức như đưa khách đi mua sắm hay bán thêm các chương trình, dịch vụ tại điểm đến để bù lại phần chi phí đầu vào gồm khách sạn, nhà hàng, phương tiện vận chuyển và phí visa

Nhìn nhận về tour du lịch 0 đồng, phần đa các công ty du lịch cho rằng đây thực chất là hình thức “lừa đảo”. Bởi không một đơn vị kinh doanh du lịch nào tổ chức dịch vụ mà không lấy chi phí. Các DN lữ hành sẽ lấy lại doanh thu bằng việc thu tiền trên đầu khách, khoán cho các hướng dẫn viên bắt khách đi mua sắm, vui chơi giải trí với giá cao gấp nhiều lần.

Nói về những ảnh hưởng của tour “0 đồng’’ đến hình ảnh du lịch Việt Nam, Chủ tịch Hội Lữ hành Hà Nội Phùng Quang Thắng phân tích, mặt tiêu cực của tour “0 đồng” là khi các doanh nghiệp lợi dụng hình thức du lịch này để bán hàng kém chất lượng, không rõ nguồn gốc... “Bất cứ quốc gia nào sử dụng biện pháp tour du lịch 0 đồng để thu hút khách du lịch đều có thể gây ảnh hưởng đến hình ảnh du lịch quốc gia” - ông Phùng Quang Thắng nhấn mạnh.

“Không dừng ở đó, hệ lụy từ tour “0 đồng” là rất lớn. Những tour du lịch kiểu này phá hoại thị trường, làm ảnh hưởng đến hình ảnh du lịch Việt Nam. Khi du khách đến điểm du lịch, các công ty chỉ dẫn đến những điểm phụ không bán vé, chứ không đến các điểm tham quan chính. Sau đó nói rằng điểm đến không có gì đẹp. Điều này làm cho du khách lầm tưởng, nên họ truyền miệng, nói với bạn bè, gia đình rằng Việt Nam không có gì đẹp” - ông Đỗ Ngọc Cơ, Chủ tịch Hội Lữ hành Thừa Thiên Huế, Giám đốc Công ty TNHH Du lịch Xanh Việt phân tích.

3. Theo nhìn nhận của các chuyên gia, tour giá rẻ hay tour 0 đồng thực chất đã xuất hiện tại Thái Lan từ năm 1995, sau đó xuất hiện tại Đài Loan, Hồng Kông, Hàn Quốc, Nhật Bản, Malaysia và Singapore, đến giờ vẫn tồn tại. Tour giá rẻ hay tour 0 đồng, thậm chí âm đồng chính là hiện tượng phát triển tất yếu của thị trường. Các quốc gia đều đã cố gắng kiểm soát, chấn chỉnh thị trường nhưng chưa quốc gia nào tìm được giải pháp triệt để.

Vì thế, cũng theo các chuyên gia, điều cần nhất là cơ quan quản lý du lịch và chính quyền địa phương cần có những chính sách quản lý hết sức quyết liệt với loại hình tour du lịch 0 đồng này. “Tổng cục Du lịch không chỉ xử phạt mà còn áp dụng hình thức cao nhất là rút giấy phép đối với một số doanh nghiệp kinh doanh lữ hành” - Vụ trưởng Vụ Lữ hành (Tổng cục Du lịch) Nguyễn Quý Phương cho biết.

Bên cạnh đó, để xử lý, ngăn chặn mặt tiêu cực của tour giá rẻ cần nâng cao trách nhiệm của chính quyền địa phương trong công tác quản lý. Cụ thể tăng cường kiểm soát đối với các cửa hàng hoạt động kinh doanh khép kín mang tính lừa đảo, thường do người nước ngoài núp bóng điều hành, kiểm soát chất lượng hàng hóa, nguồn gốc xuất xứ, không cho giao dịch chui, trốn thuế, chuyển tiền trái phép ra nước ngoài.

Kiên quyết xử phạt và rút giấy phép đối với các doanh nghiệp có vi phạm luật kinh doanh, ảnh hưởng đến quyền lợi của du khách. Đồng thời tích cực tuyên truyền thông tin điểm đến cho khách du lịch, đảm bảo chất lượng, rà soát các hoạt động kinh doanh du lịch nói chung và kinh doanh du lịch giá rẻ nói riêng.

Đặc biệt, trong câu chuyện loại bỏ tour 0 đồng, còn có trách nhiệm của chính các doanh nghiệp du lịch. Như chia sẻ của ông Đỗ Ngọc Cơ - Chủ tịch Hội Lữ hành tỉnh Thừa Thiên Huế, Giám đốc Công ty TNHH Du lịch Xanh Việt, phải kiên quyết không tiếp tay cho loại hình du lịch này. “Bản thân công ty chúng tôi kiên quyết không hợp tác, không tiếp tay cho các doanh nghiệp tổ chức tour “0 đồng”. Nếu hợp tác có nghĩa là tự phá cả ngành du lịch. Bởi những tác động tiêu cực của điểm đến khi có doanh nghiệp tổ chức dạng tour này là rất lớn”- ông Đỗ Ngọc Cơ chia sẻ.

Sự quyết liệt ấy của một doanh nghiệp du lịch thiết nghĩ cần được lan toả mạnh mẽ, bởi làm du lịch, tạo dựng hình ảnh, thương hiệu là quá trình lâu dài, đòi hỏi nhiều nỗ lực. Nhưng đôi khi chỉ bởi những hệ luỵ như mô hình tour du lịch 0 đồng, mọi thứ đều có thể rơi vào tình cảnh… “kiếm củi ba năm thiêu một giờ”. Vì thế, vì hình ảnh, thương hiệu du lịch Việt, một thái độ quyết liệt với kiểu làm du lịch 0 đồng là hết sức cần thiết.

Nguyễn Hà