(NB&CL) - Ngày 21/4/1950, tại xóm Roòng Khoa, xã Điềm Mặc (Định Hóa-Thái Nguyên), Hội Những người viết báo Việt Nam nay là Hội Nhà báo Việt Nam ra đời. Từ bấy đến nay, trải qua 65 năm, Hội Nhà báo Việt Nam đã trải qua hành trình phát triển với nhiều dấu ấn.

Đồng chí Đinh Thế Huynh- Bí thư T.Ư Đảng, Ủy viên Bộ Chính trị, Trưởng ban Tuyên giáo T.Ư- thăm Hội báo Xuân Ất Mùi 2015.

Hội nghị báo giới và khát vọng thành lập Hội của những người viết báo Việt Nam

Những năm cuối thế kỷ 19, cho dù đã có sự hiện diện của những tờ báo đầu tiên (như Gia Định báo ra đời năm 1865), tuy nhiên những người viết báo Việt Nam chưa có được cho mình một tổ chức chính trị, xã hội, nghiệp vụ của riêng mình vì chủ nghĩa đế quốc không khi nào cho phép họ tự do lập hội để có thể chống lại chúng.

Chỉ khi đến thời kỳ vận động dân chủ (1936-1939), báo chí được xuất bản công khai, phong trào đấu tranh đòi thành lập hội của báo giới mới dấy lên mạnh mẽ. Chuyển biến đáng kể trên hành trình xây dựng ngôi nhà chung của những người Việt Nam bắt đầu từ việc ngày 27/3/1937, hội nghị báo giới Trung Kỳ tại Huế chính thức được tổ chức. Hội nghị nêu quyết tâm tiến tới mặt trận báo chí toàn quốc.

Tiếp đó, ngày 24 tháng 4 năm 1937, trên 200 nhà báo thuộc 18 tờ báo ở Bắc Kỳ đã dự hội nghị lần thứ nhất tại Hà Nội do nhà báo Phan Tư Nghĩa chủ trì. Ngày 9/6/1937, hội nghị báo giới Bắc Kỳ họp lần thứ hai với sự tham gia của 150 đại biểu do ông Trần Huy Liệu chủ trì. Hội nghị bầu ra một Uỷ ban quản trị thường trực để chuẩn bị hội nghị báo giới toàn quốc.

Ngày 27/8/1939, hội nghị báo giới Nam Kỳ được tổ chức tại Sài Gòn. Hội nghị dù thất bại nhưng cũng đã tạo tiếng vang đáng kể.

Tuy nhiên, tháng 9/1939, chiến tranh thế giới thứ hai bùng nổ. Chính phủ Pháp đầu hàng phát xít Ðức. Tình hình chính trị ở Ðông Dương xấu đi. Hàng loạt báo chí tiến bộ ở Việt Nam bị đình bản. Việc thành lập một tổ chức đoàn thể của những người làm báo không thể tiến hành.

Từ Ðoàn báo chí Việt Nam, Ðoàn báo chí kháng chiến đến Hội Những người viết báo Việt Nam

Thành công của cách mạng Tháng Tám với sự ra đời của nước Việt Nam độc lập đã là tiền đề quan trọng để những người viết báo Việt Nam đẩy nhanh hơn tiến trình việc thành lập một tổ chức Hội của riêng mình.

Ngày 27/12/1945, gần 100 nhà báo ở Hà Nội họp tại trụ sở Hội Văn hoá Cứu quốc (phố Hàng Trống), lập ra Ðoàn báo chí Việt Nam. Nhà báo Xuân Thuỷ trực tiếp chỉ đạo việc thành lập nhưng không trực tiếp công khai lãnh đạo. Ông Nguyễn Tường Phượng được cử giữ chức Chủ tịch. Ông Nguyễn Tấn Gi Trọng, ông Ðỗ Ðức Dục được cử giữ chức Phó Chủ tịch. Ông Nguyễn Huy Tưởng được cử làm Tổng Thư ký.

Ðầu năm 1947, dưới sự chỉ đạo của Ðảng Cộng sản, ông Xuân Thuỷ đứng ra thành lập  Ðoàn báo chí kháng chiến bao gồm tất cả các nhà báo trong Mặt trận Việt Minh.

Ngày 21/4/1950 đã trở thành một ngày lịch sử của giới báo chí Việt Nam khi họ chính thức có một tổ chức chính trị-xã hội và nghề nghiệp của mình. Tại Hội trường Mặt trận Liên Việt (nay là Mặt trận Tổ quốc Việt Nam) ở xóm Roòng Khoa, xã Ðiềm Mặc, huyện Ðịnh Hoá, tỉnh Thái Nguyên đã diễn ra đại hội thành lập Hội Những người viết báo Việt Nam.

Hội nghị thành lập Hội (Đại hội I) họp vào tháng 5/1950 ở Sơn Dương (Tuyên Quang). Ðại hội thông qua Ðiều lệ, bầu Ban chấp hành Hội do ông Xuân Thuỷ làm Hội trưởng, các ông Hoàng Tùng và Ðỗ Ðức Dục làm Phó Hội trưởng, ông Nguyễn Thành Lê làm Tổng Thư ký.

Ngày 2/6/1950, Bộ Nội vụ nước Việt Nam dân chủ cộng hoà ra Nghị định số 233-NV/H chính thức công nhận sự hợp pháp của Hội Những người viết báo Việt Nam.

Tháng 9/1950, Ðại hội III của tổ chức quốc tế các nhà báo (OIJ) họp ở Helsinki (Phần Lan) đã công nhận Hội Những người viết báo Việt Nam là thành viên chính thức của OIJ.

Tính đến cuối năm 1950, Hội Những người viết báo Việt Nam có 300 hội viên.

Hội Nhà báo Việt Nam- thời kỳ song hành cùng hai cuộc kháng chiến

Ðại hội lần thứ II Hội Những người viết báo Việt Nam họp trong 2 ngày 16 và 17/4/1959 tại Hà Nội. Ðại hội đã nhất trí đổi tên Hội thành Hội Nhà báo Việt Nam, thông qua điều lệ mới, bầu Ban chấp hành mới gồm 25 nhà báo do ông Xuân Thuỷ làm Chủ tịch; các ông Hoàng Tùng, Huỳnh Văn Tiểng và Phùng Bảo Thạch làm Phó chủ tịch; Ông Nguyễn Thành Lê làm Tổng thư ký. Báo cáo tại Đại hội nhấn mạnh: “Báo chí phấn đấu cho sự thắng lợi của chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc, đấu tranh thống nhất nước nhà và bảo vệ hòa bình thế  giới”. Đến dự và nói chuyện tại Đại hội, Bác căn dặn: “Hội Nhà báo là một tổ chức chính trị và nghiệp vụ. Nhiệm vụ của Hội là phải làm cho Hội viên đoàn kết chặt chẽ, giúp đỡ lẫn nhau để nâng cao trình độ chính trị và nghiệp vụ. Có như thế thì HNB mới làm tròn được nhiệm vụ của mình và những người làm báo mới phục vụ tốt nhân dân, phục vụ tốt cách mạng...”.

Ở miền Nam, dưới sự lãnh đạo của Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam, ngày 11/11/1961, Hội Nhà báo yêu nước và dân chủ miền Nam Việt Nam được thành lập (có tài liệu ghi Hội thành lập ngày 10-1- 1962). Ðại hội đã bầu Ban Chấp hành do Nhà báo Vũ Tùng làm Chủ tịch.

Từ ngày 7 đến 8/9/1962, Hội Nhà báo Việt Nam tổ chức Ðại hội đại biểu lần thứ III. Ông Hoàng Tùng được bầu làm Chủ tịch. Các ông Huỳnh Văn Tiểng, Phùng Bảo Thạch làm Phó chủ tịch. Ông Lưu Quý Kỳ làm Tổng Thư ký.

Có thể nói, từ kháng chiến chống Pháp đến kháng chiến chống Mỹ, HNBVN cũng như giới báo chí cả nước đã chung vai sát cánh với toàn dân tộc. Tuy có hai tổ chức, nhưng báo chí cách mạng dù ở trong Nam hay ngoài Bắc, dưới sự lãnh đạo của Đảng, vẫn là một nền báo chí thống nhất, cùng hướng về mục tiêu chung, cùng làm một nhiệm vụ chính trị, cùng chung một sự chỉ đạo, tất cả vì nền độc lập tự do, thống nhất của đất nước.

Lễ Khánh thành Bia di tích lịch sử quốc gia địa điểm thành lập Hội Nhà báo Việt Nam tại Điềm Mặc, Thái Nguyên ngày 20/4/2005.

Hợp nhất tổ chức báo chí hai miền

Ngày 30/4/1975, miền Nam hoàn toàn giải phóng, đất nước thống nhất. Cùng với sự hợp nhất của các tổ chức, đoàn thể ở hai miền, ngày 7/7/1976, đoàn đại biểu Hội Nhà báo Việt Nam do ông Hoàng Tùng, Chủ tịch Hội dẫn đầu và đoàn đại biểu Hội Nhà báo yêu nước và dân chủ miền Nam Việt Nam do ông Tân Ðức, Chủ tịch Hội dẫn đầu đã họp Hội nghị bàn về việc hợp nhất hai tổ chức Hội tại Hà Nội. Trên cơ sở nhất trí hoàn toàn về ý nghĩa trọng đại của việc hợp nhất, Hội nghị quyết định: Hội Nhà báo Việt Nam và Hội Nhà báo yêu nước và dân chủ miền Nam Việt Nam hợp nhất, lấy tên Hội là Hội Nhà báo Việt Nam, Ông Hoàng Tùng làm Chủ tịch; Các ông Tân Ðức và Huỳnh Văn Tiểng làm Phó Chủ tịch, ông Lưu Quý Kỳ làm Tổng Thư ký.

Từ ngày 8-10/12/1983, Ðại hội đại biểu toàn quốc Hội Nhà báo Việt Nam lần thứ IV đã được tổ chức tại Hà Nội. Báo cáo tại Đại hội nêu rõ: Phấn đấu đưa nền báo chí của ta phát triển ngang tầm cao cách mạng và theo kịp bước đi của thời đại. Ðại hội đã bầu ra Ban chấp hành gồm 53 nhà báo, do ông Hoàng Tùng làm Chủ tịch và 6 Phó Chủ tịch: Hồng Chương, Hồng Hà, Trần Lâm, Trần Công Mân, Thanh Nho, Ðào Tùng. Đại hội bầu Ban Thư ký do ông Ðào Tùng làm Tổng Thư ký. Từ tháng 1/1987, ông Hoàng Tùng xin thôi làm Chủ tịch Hội vì lý do bận công tác Trung ương, Hội nghị Ban chấp hành đã bầu ông Hồng Chương làm Chủ tịch Hội.

Tháng 2/1985, theo đề nghị của Hội Nhà báo Việt Nam, Ban Bí thư Trung ương Ðảng ra quyết định lấy ngày 21/6- ngày ra số đầu của báo Thanh Niên do Bác Hồ sáng lập làm Ngày báo chí Việt Nam.

Hội Nhà báo Việt Nam vì sự nghiệp đổi mới đất nước

Từ ngày 16-18/10/1989, tại Hà Nội đã diễn ra Ðại hội lần thứ V Hội Nhà báo Việt Nam. Báo cáo chính trị tại Ðại hội dưới tiêu đề "Ðổi mới báo chí vì sự nghiệp đổi mới của đất nước" đã đánh giá bước chuyển động tích cực của giới báo chí và Hội Nhà báo Việt Nam từ Ðại hội lần thứ VI của Đảng. Đại hội thông qua nghị quyết Đại hội “Đổi mới báo chí vì sự nghiệp đổi mới  đất nước”. Thông qua điều lệ HNB VN sửa đổi. Theo Điều lệ mới sửa đổi, BCH Hội không có chức danh Chủ tịch mà chỉ có chức danh Tổng thư ký. Ðại hội V đã bầu Ban Chấp hành gồm 39 người do ông Phan Quang làm Tổng Thư ký; các ông: Trần Công Mân, Hồ Xuân Sơn) làm Phó Tổng Thư ký. Cũng trong nhiệm kỳ này, ngày 28/12/1989, kỳ họp thứ 6 QH khóa VIII quyết định thông qua Luật báo chí.

Nhiệm kỳ V là nhiệm kỳ Hội Nhà báo Việt Nam có nhiều hoạt động nổi bật và khởi sắc: Hội tổ chức Giải báo chí toàn quốc hằng năm, Hội Báo Xuân toàn quốc hằng năm, trao Huy chương “Vì sự nghiệp báo chí Việt Nam” cho các nhà báo lâu năm có nhiều đóng góp cho báo chí cách mạng, tổ chức nhiều hội thảo nghiệp vụ và đề ra “Quy ước tiêu chuẩn đạo đức nghề nghiệp báo chí Việt Nam”...

Từ ngày 8-9/3/1995, Ðại hội lần thứ VI Hội Nhà báo Việt Nam diễn ra tại Hà Nội. Ðại hội đã bầu Ban Chấp hành gồm 35 Uỷ viên, do ông Phan Quang làm Chủ tịch; ông Trần Mai Hạnh làm Phó Chủ tịch Kiêm Tổng Thư ký và ông Nguyễn Long Khởi làm Phó Chủ tịch phụ trách phía Nam (Điều lệ mới của Hội khôi phục lại chức danh Chủ tịch và Phó Chủ tịch).

Điểm nhấn lớn nhất tại Đại hội này là thông qua bản Quy ước về tiêu chuẩn đạo đức nghề nghiệp của báo chí Việt Nam. Cũng tại ĐH VI, một số quan điểm về báo chí nói chung và về HNB VN nói riêng đã được khẳng định cho rõ: Báo chí ta là báo chí của nhân dân, đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng; Báo chí phải thực sự là Diễn đàn của nhân dân; Làm báo là hoạt động chính trị-xã hội; HNBVN là tổ chức chính trị-xã hội trong hệ thống chính trị do Đảng lãnh đạo. Năm 1996, sau khi Việt Nam gia nhập ASEAN, Hội Nhà báo Việt Nam trở thành thành viên chính thức của Liên đoàn báo chí ASEAN (CAJ)

Ðại hội lần thứ VII Hội Nhà báo Việt Nam họp trong 2 ngày 24- 25/3/2000 tại Hà Nội. Đại hội đã bầu Ban Chấp hành do ông Hồng Vinh làm Chủ tịch, ông Trần Mai Hạnh làm Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký, ông Ðinh Phong làm Phó Chủ tịch phụ trách phía Nam.

Sau Ðại hội, vào dịp kỷ niệm 50 năm thành lập Hội Nhà báo Việt Nam (21/4/1950- 21/4/2000), Hội đã vinh dự được Chủ tịch nước trao tặng Huân chương Hồ Chí Minh. Tại Lễ Kỷ niệm 75 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925-21/6/2000), giới báo chí Việt Nam và Hội Nhà báo Việt Nam đã được Ban Chấp hành Trung ương Ðảng trao bức trướng với dòng chữ vàng “Báo chí Cách mạng Việt Nam trung thành, đoàn kết, trí tuệ, đổi mới vì sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước”.

Ðại hội lần thứ VIII Hội Nhà báo Việt Nam diễn ra từ ngày 11- 13/8/2005 tại Hà Nội. Khẩu hiệu của Ðại hội là: “Báo chí Cách  mạng Việt Nam trung thành, đoàn kết, trí tuệ, đổi mới vì sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước”. Ðại hội đã bầu ra Ban Chấp hành gồm 43 uỷ viên. Ban Chấp hành đã bầu Ban Thường vụ gồm 9 uỷ viên. Ông Ðinh Thế Huynh, được bầu làm Chủ tịch; ông Lê Quốc Trung, làm Phó Chủ tịch Thường trực; ông Phạm Quốc Toàn, làm Phó Chủ tịch phụ trách phía Nam. Ðại hội đã quyết nghị thay "Quyước về đạo đức nghề nghiệp báo chí Việt Nam" bằng "Quy định đạo đức nghề nghiệp của người làm báo Việt Nam", sửa đổi Ðiều lệ và Chương trình Hành động đến năm 2010.

Bước ngoặt từ Đại hội IX 

Ðại hội lần thứ IX HNBVN diễn ra từ ngày 10-12/8/2010 tại Hà Nội. Đại hội tiếp tục bầu ông Ðinh Thế Huynh, Ủy viên BCH T.Ư Đảng, giữ chức Chủ tịch Hội. Tại Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI, tháng 1/2011, đồng chí Đinh Thế Huynh được  bầu làm Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, đảm nhận chức Trưởng ban Tuyên giáo Trung ương. Do yêu cầu công tác, Hội nghị toàn thể lần thứ 3 Ban Chấp hành HNBVN khóa IX (nhiệm kỳ 2010-2015) ngày 27/3/2012, đã nhất trí để đồng chí Đinh Thế Huynh thôi giữ chức Chủ tịch, và bầu đồng chí Thuận Hữu, Ủy viên Trung ương Đảng, Tổng biên tập Báo Nhân dân tiếp quản chức Chủ tịch HNBVN.

Có thể nói, nhiệm kỳ Đại hội lần thứ IX này, HNBVN thể hiện rõ hơn vai trò của một tổ chức chính trị, xã hội và nghề nghiệp, nâng cao vị trí, hiệu ứng hoạt động, sức lan tỏa của mình. Kết quả tổng kết 10 năm thực hiện Chỉ thị 37- CT/TW của Ban Bí thư Trung ương Đảng (khóa IX) về “Tiếp tục nâng cao vai trò, chất lượng hoạt động của các cấp Hội Nhà báo Việt Nam trong thời kỳ mới” cho thấy vai trò, vị thế, chất lượng, hiệu quả hoạt động của các cấp Hội đã được nâng lên đáng kể.

7 nhiệm vụ trọng tâm nêu trong Nghị quyết Đại hội lần thứ IX được các cấp Hội triển khai thực hiện có hiệu quả, đạt được những kết quả thiết thực, dù thực sự chưa được như mong muốn. Năm 2012 Hội chọn chủ đề “Đẩy mạnh công tác xây dựng tổ chức Hội”, năm 2013 chọn “Nâng cao vai trò tổ chức Hội trong việc tham gia chỉ đạo, quản lý báo chí”, và năm 2014 đặt trọng tâm vào việc nâng cao hơn nữa trách nhiệm xã hội, nghĩa vụ công dân và đạo đức nghề nghiệp của người làm báo gắn với việc học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh.

Hoạt động của Hội đã được khích lệ mạnh mẽ sau cuộc gặp làm việc của Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng với lãnh đạo Hội Nhà báo ngày 23/7/2013, đưa ra nhiều kết luận quan trọng, góp phần tháo gỡ khó khăn cho hoạt động Hội trước mắt cũng như lâu dài. Công tác xây dựng Hội và  phát triển hội viên được đổi mới và thực hiện theo hướng tăng cường quản lý chất lượng và hiệu quả. Trong nhiệm kỳ qua, đã có thêm 3 Liên Chi hội, 40 chi hội được thành lập. Số hội viên tăng nhanh. Tổng số hội viên hiện nay là 21.862, tăng trên 5.000 so với đầu nhiệm kỳ. Hiện cả nước có 269 tổ chức Hội, gồm 63 Hội Nhà báo tỉnh, thành phố với 12.298 hội viên; 19 Liên Chi hội trực thuộc Trung ương Hội với 5.282 hội viên và 187 Chi hội trực thuộc Trung ương Hội với 4.261 hội viên. Cùng với việc quan tâm phát triển, Hội còn tiến hành rà soát, chấn chỉnh và xử lý các biểu hiện vi phạm, giải thể những đơn vị hoạt động không hiệu quả, xóa tên những hội viên vi phạm quy định của Điều lệ Hội. Năm 2014, Trung ương Hội đã quyết định giải thể 27 Chi hội, xóa tên 350 hội viên. Hội đã có Trung tâm Bồi dưỡng nghiệp vụ báo chí khang trang 10 tầng được xây dựng và đưa vào sử dụng tại Khu đô thị mới Cầu Giấy, trong đó có không gian dành cho Bảo tàng Báo chí Việt Nam. Trụ sở Văn phòng Đại diện của Hội tại TP. Hồ Chí Minh được xây dựng khang trang, sẵn sàng mở rộng hoạt động ở các tỉnh phía Nam.

9 điều Quy định về đạo đức nghề nghiệp của người làm báo (ban hành từ năm 2005) đã được cụ thể hóa, làm rõ thêm những việc được làm và không được làm đối với nhà báo. Uy tín của Giải Báo chí Quốc gia ngày càng được khẳng định.

Sau 8 năm thực hiện, cùng với sự chuyển biến về lượng và chất của báo chí, Hội đã xây dựng và được Thủ tướng Chính phủ ký Quyết định phê quyệt Đề án Nâng cao chất lượng Giải Báo chí Quốc gia để triển khai thực hiện từ năm 2015.

Hội đã chủ động hơn trong việc tham gia, góp ý xây dựng cơ chế chính sách đối với báo chí. Quốc hội chấp thuận giảm thuế thu nhập doanh nghiệp đối với báo in từ 25% xuống còn 10%, góp phần giải quyết khó khăn cho báo chí hiện nay theo đề nghị của Hội và Bộ Thông tin và Truyền thông.

Hoạt động đối ngoại được tiếp tục tăng cường với các đối tác truyền thống ở khu vực châu Á đồng thời mở rộng sang đối tác ở các khu vực khác như Mỹ La tinh, châu Âu. Hội Nhà báo Việt Nam thể hiện là một thành viên có trách nhiệm, tích cực tham gia các hoạt động của Liên đoàn các nhà báo ASEAN (CAJ). Tháng 9/2014, Hội Nhà báo Việt Nam đăng cai tổ chức Hội nghị Ban Giám đốc CAJ, tại đó Ban lãnh đạo CAJ đã quyết định trao quyền cho Hội Nhà báo Việt Nam đăng cai tổ chức Đại hội đồng Liên đoàn các nhà báo ASEAN lần thứ 18 để đảm nhiệm chức Chủ tịch Liên đoàn nhiệm kỳ 2015- 2017....

NGUYỄN HÀ (Tổng hợp)