“Gánh hàng rong và những tiếng rao trên đường phố Hà Nội” là sự kết hợp tinh tế giữa ảnh chụp, hiệu ứng âm thanh và các ký họa.

Với mong muốn làm sống lại một Hà Nội thân thương qua hình ảnh những gánh hàng rong, triển lãm giới thiệu một tập hợp các phác thảo, tranh vẽ và màu nước của 15 sinh viên Trường Mỹ thuật Đông Dương (trong đó có những người sau này trở thành những danh họa của Việt Nam như Lê Phổ, Tô Ngọc Vân… ), cùng thầy giáo Ferdinand de Fénis trong khoảng từ năm 1925 đến 1929.

10 bức phác thảo đen trắng được in trên giấy dó, đưa vào trong các hộp treo nhấp nhô trên tường, có lắp bóng đèn bên trong để công chúng có thể nhìn được cả những vân giấy dó tuyệt đẹp nổi lên cùng những nét vẽ đầy rung cảm.

Các nghệ sĩ khắc họa tài tình thế giới bé nhỏ của những gánh hàng rong đang rảo bước khắp các con phố Thủ đô, dưới tia nắng đầu tiên trong ngày cùng các gánh hàng rau quả, kẹo bánh và đồ ăn vặt đa dạng…

Điểm độc đáo của những bức vẽ nằm ở sự miêu tả đầy hấp dẫn về những món ăn được bày bán khắp các góc phố và việc nắm bắt nhạc tính trong tiếng rao người bán sử dụng để mời gọi khách hàng.

Không chỉ là tranh, là ảnh quý về gánh hàng rong và những mái chợ truyền thống từ đầu thế kỷ trước, những tranh ảnh này còn được đưa đến với khán giả theo cách ấn tượng qua bàn tay sắp đặt của nghệ sĩ nhiếp ảnh trẻ tài năng Duy Phương và phần thu âm tiếng rao của nghệ sĩ Đàm Quang Minh và nhóm Đông Kinh cổ nhạc của ông.

Nhiều tác phẩm nhiếp ảnh đen trắng cùng thời kỳ (từ năm 1925 đến 1929) thuộc bộ sưu tập của Viện Viễn Đông Bác Cổ cũng được tôn vinh qua một sắp đặt đầy tính tương tác. Công chúng sẽ có cơ hội sống lại bầu không khí của những ngày xưa cũ khi băng qua chiếc cầu thời gian, được kết thành từ 27 bức ảnh đen trắng, tự động thắp sáng khi khán giả bước qua…

Khung cảnh cuộc sống thường nhật của người Hà Nội được hiện ra qua các sắp đặt, hộp đèn hay những bức tranh được trình chiếu. Điều thú vị là, những người bán rong ngày ấy đều rao để quảng bá món hàng của mình nên qua các ký âm trên khuông nhạc của Ferdinand de Fénis, người xem triển lãm có cơ hội được biết những tiếng rao từ gần một thế kỷ trước. Âm thanh từ những tiếng rao nhịp nhàng của những người bán hàng dạo cũng sẽ góp phần đánh thức ký ức về những hương vị thuở xưa.

Những tiếng rao biến đổi trong dòng chảy một thế kỷ được tái hiện công phu bằng giọng của các nghệ sĩ; phối trộn cùng tiếng gà gáy sáng, tiếng chim chóc thôn dã, tiếng mưa, sấm sét, tiếng tàu về ga, tiếng ồn ào phố thị, tiếng còi hàng kem mút dạo một thời đã xa, tiếng rao bằng loa của thời hiện đại hôm nay...

"Ai mua xôi ra mua"; "Chai xanh chai đỏ, chai bỏ thuốc sâu, dép nhựa, xương trâu đem ra đổi kẹo; Kẹo này là kẹo đường chính Cuba, ăn vào mát ruột cả nhà khen ngon nào"; "Mài dao kéo đi"; "Ai bánh chưng, bánh giò, bánh rợm nào"; "Ai kẹo vừng, kẹo lạc, kẹo dồi nào"; "Ai bánh rán, bánh dầy nào"; "Phớ!"; "Xôi lạc, bánh khúc đây"; "Ai xôi khúc đơiiiiii"; "Bánh bao nóng đây"...

Thong thả đi giữa những tranh, ảnh gánh hàng rong từ gần một thế kỷ trước và những tiếng rao thân thương như một điệu hát, nhiều người chắc sẽ tin những tiếng rao này cũng xứng đáng là một di sản độc đáo trong văn hóa Việt, chẳng kém gì những điệu hát ru con ngọt ngào.

Những bức ảnh được phủ kính cường lực, công chúng được mời gọi bước lên "cây cầu thời gian" này, nhìn xuống, cúi xuống, ngồi xuống thật gần để khám phá câu chuyện những gánh hàng rong, những mái chợ xưa xa vắng, lắng nghe câu chuyện cuộc sống của ông cha mình.

Cả thế giới của gánh hàng rong từ tranh vẽ, ảnh chụp cho tới những tiếng rao xuyên suốt một thế kỷ... đang được bày ra trước mắt công chúng. Triển lãm “Gánh hàng rong và những tiếng rao trên đường phố Hà Nội” diễn ra đến ngày 31/10/2019.

Một triển lãm đặc biệt mà những người bạn Pháp mang đến có lẽ để ngầm chỉ cho chúng ta biết về một di sản sống rất thú vị mà ta đang có nhưng chưa thật hiểu hết và tôn vinh đủ: gánh hàng rong và những tiếng rao.

P.V