Cộng đồng Kinh tế của các quốc gia Tây Phi (ECOWAS) từng cho các nhà lãnh đạo cuộc đảo chính của Niger thời hạn đến Chủ nhật này để từ chức và phục hồi chức vụ cho Tổng thống dân cử Mohamed Bazoum.

Nhiệm vụ không dễ dàng

Khối ECOWAS đã có lập trường cứng rắn đối với cuộc đảo chính vào tuần trước. Đây là cuộc lật đổ chính quyền thứ 7 bởi các nhóm quân sự ở Tây và Trung Phi kể từ năm 2020.

Theo kế hoạch can thiệp, quyết định về thời điểm và địa điểm tấn công sẽ do người đứng đầu ECOWAS đưa ra và sẽ không được tiết lộ cho những kẻ âm mưu đảo chính, theo Abdel-Fatau Musah, ủy viên phụ trách các vấn đề chính trị, hòa bình và an ninh của ECOWAS, cho biết trong một tuyên bố.

"Tất cả các yếu tố sẽ dẫn đến bất kỳ sự can thiệp cuối cùng nào đã được vạch ra ở đây, bao gồm các nguồn lực cần thiết, cách thức và thời điểm chúng tôi sẽ triển khai lực lượng", ông nói khi kết thúc cuộc họp kéo dài ba ngày ở thủ đô Abuja của Nigeria.

Dù lựa chọn nào mà cơ quan gồm 15 quốc gia này đưa ra đều có nguy cơ làm gia tăng xung đột tại một trong những khu vực nghèo nhất thế giới, nơi các nhóm có liên hệ với các tổ chức khủng bố như IS và al-Qaeda đang phát triển mạnh gần đây.

Không rõ khối có bao nhiêu lực lượng tham gia nếu Tây Phi quyết định đưa quân vào Niger. Tuy nhiên, nước láng giềng Chad, quốc gia không phải thành viên ECOWAS nhưng đã nỗ lực hòa giải trong tuần này, cho biết họ sẽ không can thiệp quân sự.

"Chúng tôi luôn ủng hộ đối thoại giữa những người Niger và chúng tôi sẽ không bao giờ can thiệp bằng biện pháp quân sự", Bộ trưởng Quốc phòng Chad, Tướng Daoud Yaya Brahim nói với truyền hình quốc gia hôm thứ Sáu.

ECOWAS đã áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với Niger và cử một phái đoàn đến thủ đô Niamey của nước này vào thứ Năm để tìm kiếm một "giải pháp hòa bình". Nhưng một nguồn tin trong đoàn nói rằng họ đã bị từ chối và không ở lại lâu.

Ủy viên Musah từ ECOWAS nói: “Chúng tôi muốn ngoại giao phát huy hiệu quả và chúng tôi muốn thông điệp này được truyền tải rõ ràng tới họ rằng chúng tôi đang cho họ mọi cơ hội để đảo ngược những gì họ đã làm”.

Tổng thống Nigeria, Bola Tinubu, đã yêu cầu chính quyền của ông chuẩn bị cho các lựa chọn bao gồm cả việc triển khai quân đội, trong một lá thư được đọc trước Thượng viện hôm thứ Sáu. Senegal cũng cho biết sẽ gửi quân.

Nguy cơ bất ổn leo thang

Nhóm đảo chính Niger đã tố cáo sự can thiệp từ bên ngoài và nói rằng họ sẽ chống trả. Người đứng đầu cuộc đảo chính 59 tuổi, Abdourahamane Tiani, từng là chỉ huy tiểu đoàn của lực lượng ECOWAS trong các cuộc xung đột ở Bờ Biển Ngà năm 2003, vì vậy ông biết những chiến dịch can thiệp như sẽ diễn ra như thế nào.

Sự ủng hộ dành cho ông này từ các đồng nghiệp ở nước láng giềng Mali và Burkina Faso cũng có thể làm suy yếu phản ứng của khu vực. Cả hai quốc gia đều đã tuyên bố rằng họ sẽ hỗ trợ nhóm đảo chính quân sự Niger.

Bị giam giữ tại Dinh Tổng thống ở Niamey, Tổng thống Bazoum, 63 tuổi và đắc cử năm 2021, cho biết trong bài phát biểu đầu tiên kể từ cuộc đảo chính rằng ông là con tin và cần sự giúp đỡ của Mỹ và quốc tế.

"Nếu cuộc đảo chính thành công, nó sẽ gây ra những hậu quả tàn khốc đối với đất nước chúng ta, khu vực của chúng ta và toàn thế giới", ông được Washington Post dẫn lời và nói thêm rằng ông ủng hộ các biện pháp trừng phạt kinh tế và du lịch của ECOWAS.

Ông nói thêm rằng cuộc đảo chính sẽ gây ra sự hỗn loạn cho quốc gia của ông, với giá cả đã tăng vọt, và những nhóm khủng bố và những tổ chức vũ trang khác có thể lợi dụng tình hình.

Nhóm quân sự đã viện dẫn tình trạng mất an ninh dai dẳng là lý do chính để họ đứng lên nắm quyền, nhưng dữ liệu cho thấy an ninh đã thực sự được cải thiện ở Niger, trong khi bạo lực đã gia tăng kể từ khi chính quyền quân sự nắm quyền kiểm soát ở Mali và Burkina Faso.

Các nhà tài trợ phương Tây đã cắt giảm viện trợ để phản đối cuộc đảo chính, trong bối cảnh Niger từng phải dựa vào viện trợ cho 40% ngân sách quốc gia. Các nước trong khu vực cũng đã áp đặt các biện pháp trừng phạt kinh tế đối với Niger.

Với sự giàu có về uranium và dầu mỏ cũng như vai trò then chốt trong cuộc chiến với phiến quân Hồi giáo ở khu vực Sahel, Niger có ý nghĩa chiến lược đối với Mỹ, Trung Quốc, châu Âu và Nga.

Hoàng Anh (theo Reuters)