Ba thập kỷ trước, châu Âu quyết định mở cửa thị trường năng lượng để thúc đẩy cạnh tranh, một động thái nhằm mang lại mức giá thấp hơn cho người tiêu dùng trên khắp lục địa.

Vào năm 2022, chi phí dành cho năng lượng đã tăng vọt và các gói tiện ích đi kèm một thời đang rơi vào tình thế hiểm nghèo. Kết quả là, các chính phủ đang phát hiện ra rằng họ không thể dựa hoàn toàn vào thị trường để đảm bảo an ninh năng lượng.

Leslie Palti-Guzman, chủ tịch công ty tư vấn Gas Vista LLC có trụ sở tại New York, cho biết: “Đây chỉ là bước khởi đầu cho sự can thiệp ngày càng gia tăng của chính phủ vào thị trường năng lượng”.

Nguyên nhân cơ bản của mỗi cuộc giải cứu có thể khác nhau, nhưng tất cả đều được neo vào một sự thật đơn giản: đơn giản là không có đủ năng lượng cung cấp trong nước.

Giá khí đốt tăng cao, các chính phủ hành động

Giá khí đốt ở Hà Lan (tiêu chuẩn giá châu Âu) đã cao hơn 8 lần so với mức giá bình thường, trong khi đó giá điện cũng không hề kém cạnh, hai điều này đều cho thấy sự bấp bênh trong an ninh năng lượng của khối có thể kéo dài tận sang năm sau.

Giá năng lượng vào năm 2023 sẽ tăng gấp sáu lần mức trung bình trong 5 năm ở Đức, thị trường lớn nhất châu Âu. Điều này làm tăng chi phí không chỉ cho người tiêu dùng mà còn cho các doanh nghiệp sử dụng nhiều năng lượng như lò luyện thép, nhà máy luyện kim loại, nhà máy xi măng và nhà máy hóa chất.

Gergely Molnar, một nhà phân tích năng lượng của Cơ quan Năng lượng Quốc tế cho rằng: “Giới hạn cho việc tình trạng này có thể kéo dài bao lâu vẫn là câu trả lời khó đoán; thị trường sẽ không thể tự cân bằng cho đến năm 2024. "Những căng thẳng tài chính này sẽ vẫn tồn tại cho đến lúc đó."

Các nút thắt này và giá cả tăng cao đang khiến các chính phủ phải vào cuộc. Châu Âu đã ra lệnh cho các quốc gia bổ sung các địa điểm lưu trữ và các quốc gia như Áo và Đức đang phải trả nhiều tiền nhất để tích trữ khí đốt trong các địa điểm lưu trữ của họ.

Được biết, trong tháng này, chính phủ Đức đang thực hiện các khoản thanh toán một lần cho các hộ gia đình để giảm bớt đòn giáng từ các hóa đơn năng lượng mà Bộ trưởng Kinh tế Robert Habeck gọi là "tin cay đắng" đối với người tiêu dùng.

Trong khi đó, Pháp có kế hoạch giảm gấp đôi chi tiêu 25 tỷ euro và cắt giảm thuế - dành để bảo vệ người tiêu dùng và doanh nghiệp khỏi chi phí năng lượng tăng cao.

Bên cạnh đó, Ý dự kiến chi gần 40 tỷ euro trợ cấp hóa đơn năng lượng cho người tiêu dùng, trong khi Anh giảm khoảng 37 tỷ bảng Anh (44,7 tỷ USD) để giảm bớt tác động đến người tiêu dùng. Chỉ riêng việc quốc hữu hóa Bulb sẽ tiêu tốn của người tiêu dùng khoảng 2,2 tỷ bảng Anh.

Tại Cộng hòa Séc, công ty CEZ do nhà nước kiểm soát đang đàm phán với chính phủ về các biện pháp có thể bảo vệ tính thanh khoản trong các trường hợp khắc nghiệt, chẳng hạn như việc ngừng cung cấp khí đốt tự nhiên từ Nga. Một số nhà phân tích ước tính các gói hỗ trợ quốc tế trên phạm vi rộng dành cho người tiêu dùng sẽ lên tới tổng số viện trợ là 100 tỷ euro.

Kathryn Porter, một nhà tư vấn từng làm việc cho Centrica Plc và EDF Trading, cho biết: “Việc các chính phủ ngày càng phải cứu trợ các công ty năng lượng là dấu hiệu cho thấy họ không xem xét tác động của cú sốc giá đối với chính sách của họ. "Đây là một sự giám sát nghiêm trọng sẽ làm tăng thêm chi phí vốn đã cao mà người tiêu dùng phải đối mặt."

Ngoài hỗ trợ tài chính trực tiếp, Đức đã tăng cường quyền lực của mình để ổn định thị trường năng lượng. Một đạo luật được thông qua vào tháng 5 đã cho phép chính phủ thu giữ cơ sở hạ tầng năng lượng quan trọng trong trường hợp khẩn cấp. Ông Habeck cho rằng cần phải có những sức mạnh “kịch tính” như vậy để chống lại việc Nga sử dụng năng lượng để “trả đũa” châu Âu về các lệnh trừng phạt đối với cuộc chiến ở Ukraine.

Các biện pháp đã được tung ra bao gồm các gói cứu trợ điện nước, giới hạn giá khí đốt và khí đốt tự nhiên hóa lỏng, cũng như trợ cấp để bảo vệ sức mua của công dân. Tuy nhiên, dự kiến đó không diễn ra chính xác như kế hoạch.

Trong những năm qua, Đức ngày càng phụ thuộc vào khí đốt của Nga, càng trở nên trầm trọng hơn khi quyết định đóng cửa tất cả các nhà máy điện hạt nhân của nước này.

Anh cực kỳ khoan dung trong việc cấp phép thành lập nhà cung cấp năng lượng, dẫn đến thị trường hỗn loạn dẫn đến hơn 20 công ty sụp đổ chỉ trong năm qua. Pháp vẫn phụ thuộc nhiều vào EDF, trong đó họ đã sở hữu 84%, và hiện đang phải vật lộn với các lò phản ứng “già cỗi”. Ở Đông Âu, nhiều quốc gia tiếp tục phụ thuộc vào khí đốt từ Nga.

Giá đắt phải trả cho an ninh năng lượng

Châu Âu hiện đang phải trả một cái giá đắt cho việc quá phụ thuộc vào việc sản xuất năng lượng tái tạo không liên tục và việc cấm nhập khẩu nguồn cung cấp khí đốt của Nga.

Đức buộc phải thu giữ và giải cứu một đơn vị khí đốt cũ của Gazprom vì nó sở hữu khoảng 20% dung lượng lưu trữ của cả nước và Wingas GmbH - nhà cung cấp chính cho các doanh nghiệp.

Uniper đang gặp khó khăn nghiêm trọng, chỉ nhận được khoảng 40% đơn đặt hàng khí đốt của Nga, một động thái mà các nhà phân tích ước tính đang tiêu tốn của công ty khoảng 30 triệu USD mỗi ngày. Do đó, công ty cho biết vào ngày 29/6 rằng họ đang thảo luận về khả năng tăng các khoản vay được nhà nước hỗ trợ hoặc thậm chí đầu tư cổ phiếu để đảm bảo thanh khoản.

Những quốc gia khác có thể sớm thấy mình ở những vị trí khó khăn tương tự. Ví dụ, các nhà kinh doanh năng lượng cũng đang bị buộc phải thay thế các hợp đồng với Nga, thường hủy bỏ các thỏa thuận hiện có rất tốn kém.

Các chính phủ đang có kế hoạch đánh thuế các công ty năng lượng dựa trên lợi nhuận của họ. Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha đặt giới hạn giá khí đốt được sử dụng để sản xuất điện, và Anh đang xem xét tách thị trường điện khỏi chi phí khí đốt.

Lê Na (Theo Bloomberg)