“Tiktok trở thành mối nguy với an ninh quốc gia” - đó là thực tế hiện hữu được đích thân Giám đốc Cục Điều tra Liên bang Mỹ (FBI), ông Christopher Wray lên tiếng cảnh báo trong buổi nói chuyện tại trường chính sách công Gerald R. Ford thuộc Đại học Michigan (Mỹ) ngày 2/12 vừa qua. Giám đốc FBI quan ngại, các hoạt động của TikTok tại Mỹ gây rủi ro cho an ninh quốc gia, có thể gây ảnh hưởng đến người dùng hoặc kiểm soát thiết bị của họ.

Từ việc thu thập trái phép dữ liệu người dùng

Đó là những mối lo ngại được Giám đốc FBI chỉ đích danh trong buổi nói chuyện tại Đại học Michigan. Cụ thể, theo ông Wray, FBI lo ngại TikTok đang thu thập và sử dụng trái phép dữ liệu người dùng.

Trước đó, TikTok đã nhiều lần bị cáo buộc thu thập dữ liệu cá nhân trái phép diện rộng tại nhiều nước. Hồi trung tuần tháng 7/2022, công ty an ninh mạng Internet 2.0 trụ sở tại Australia công bố nghiên cứu cáo buộc nền tảng chia sẻ video của Trung Quốc “là một lỗ hổng bảo mật lớn”, tiềm ẩn nhiều rủi ro có thể bùng phát bất cứ lúc nào. Báo cáo này cho hay công ty đã phân tích mã nguồn của TikTok nhằm xác định nền tảng này đang thu thập những dữ liệu gì và đích đến của các dữ liệu nêu trên. Nghiên cứu này kết luận rằng “TikTok thực hiện quá nhiều hoạt động theo dõi người dùng và các dữ liệu được lưu trữ một phần hoặc toàn bộ trên các máy chủ đặt tại Trung Quốc của nhà cung cấp ISP Alibaba”.

Hồi tháng 5/2022, nghiên cứu từ nhóm chuyên gia từ Đại học KU Leuven (Bỉ), Đại học Radboud (Hà Lan) và Đại học Lausanne (Thuỵ Sỹ) đưa ra phát hiện cho thấy Meta và TikTok đang sử dụng các công cụ theo dõi riêng để lấy dữ liệu từ nền tảng của mình và các website khác.

Ầm ĩ không kém là sự vụ xảy đến hồi tháng 4/2021 khi TikTok phải đối mặt với một vụ kiện tại Anh với cáo buộc thu thập bất hợp pháp dữ liệu cá nhân của hàng triệu trẻ em ở châu Âu. Đơn kiện của một cựu ủy viên phụ trách trẻ em của Anh và công ty luật Scott + Scott cáo buộc TikTok và ByteDance vi phạm luật bảo vệ dữ liệu của trẻ em ở Anh và Liên minh châu Âu. Đơn kiện chỉ ra rằng từ tháng 5/2018, mọi trẻ em sử dụng TikTok có thể đã bị ByteDance thông qua TikTok thu thập bất hợp pháp thông tin cá nhân như số điện thoại, vị trí thực tế và các video... vì lợi ích của các bên thứ ba chưa xác định. Chưa hết, các chuyên gia bảo mật cũng cho biết, TikTok với vị thế là một trong những mạng xã hội phổ biến nhất tại Cộng hoà Séc, đã tiến hành thu thập dữ liệu của khoảng 2 triệu người dùng, trong đó chủ yếu là thanh thiếu niên dưới 24 tuổi tại quốc gia Đông Âu này.

Tới việc thao túng nội dung, sử dụng vào những chiến dịch gây ảnh hưởng

Một điều đáng quan ngại nữa, theo Giám đốc FBI, TikTok có thể được sử dụng để thu thập dữ liệu người dùng nhằm phục vụ các hoạt động tình báo. “Điều này bao gồm khả năng ứng dụng có thể được sử dụng để thu thập dữ liệu của hàng triệu người dùng cũng như các thuật toán có khả năng được sử dụng trong những hoạt động gây ảnh hưởng hoặc cơ hội xâm nhập thiết bị cá nhân” - Giám đốc FBI nhấn mạnh.

Trước đó, ngày 15/11, ông Christopher Wray cho biết cơ quan này “đặc biệt quan ngại” về ảnh hưởng của TikTok đối với người dùng Mỹ. “Chúng tôi có các quan ngại về an ninh quốc gia đối với TikTok. Điều này bao gồm khả năng ứng dụng có thể được sử dụng để thu thập dữ liệu của hàng triệu người dùng, cũng như các thuật toán có khả năng được sử dụng trong những hoạt động gây ảnh hưởng, hoặc cơ hội xâm nhập thiết bị cá nhân”, ông Christopher Wray nói trong cuộc điều trần trước Ủy ban An ninh nội địa Hạ viện liên quan các mối đe dọa toàn cầu.

TikTok hiện vẫn khẳng định không lưu trữ dữ liệu người dùng Mỹ tại Trung Quốc. Đại diện TikTok cho biết: “Chúng tôi tin rằng có thể đáp ứng đầy đủ các mối quan ngại hợp lý về an ninh quốc gia của Mỹ”, rằng “chưa bao giờ cung cấp dữ liệu người dùng cho chính phủ Trung Quốc, và chúng tôi sẽ không làm như vậy nếu được yêu cầu”. Trong phiên điều trần tại Thượng viện Mỹ hồi tháng 9, bà Vanessa Pappas, Giám đốc điều hành của TikTok, khẳng định công ty bảo vệ tất cả dữ liệu người dùng ở Mỹ. Ngày 2/12/2022 vừa qua, TikTok ra tuyên bố cho biết ByteDance là một công ty tư nhân, còn công ty TikTok Inc., đơn vị cung cấp nền tảng TikTok tại Mỹ, là một công ty của Mỹ, chịu ràng buộc bởi luật pháp Mỹ.

Thực ra, “Tiktok có thực sự là một mối đe dọa an ninh của Mỹ?” đã là một câu hỏi được đặt ra từ lâu. Giới phân tích Mỹ thì nhiều lần nhấn mạnh rằng, TikTok là một mối đe dọa gián điệp tiềm năng. Nhiều quan chức Mỹ thì kêu gọi cộng đồng tình báo đánh giá rủi ro mà TikTok có thể gây ra cho an ninh quốc gia bởi đó là một mối nguy hiểm rõ ràng và hiện hữu. Hồi năm 20219, ba thượng nghị sỹ Mỹ - Marco Rubio, Chuck Schumer và Tom Cotton – thậm chí từng kêu gọi chính phủ Mỹ tổ chức một cuộc điều tra về TikTok. 

Năm 2020, Tổng thống Mỹ khi đó là ông Donald Trump đã yêu cầu ngăn chặn người dùng tải xuống WeChat, TikTok và cấm các giao dịch khác liên quan đến vấn đề này. Tháng 6/2021, Tổng thống Joe Biden cũng ra lệnh cho Bộ Thương mại Mỹ tiến hành xem xét các mối lo ngại về bảo mật liên quan đến các ứng dụng.

TikTok là ứng dụng chia sẻ video được thành lập năm 2016, TikTok đã trải qua sự gia tăng nhanh chóng về mức độ phổ biến, đặc biệt là trong giới trẻ Mỹ, những người đã từ chối các trang mạng xã hội lâu đời hơn như Facebook và Instagram. Hiện TikTok có hơn 1,3 tỷ người dùng ứng dụng trên toàn thế giới.

Nguyễn Hà